Czy to alergia? Jak ją rozpoznać u dziecka?
W Europie jedno na dwadzieścioro dzieci ma alergię na pokarm. W zależności od wieku, najczęściej objawy alergii pokarmowej u niemowląt powoduje mleko, u dzieci starszych – jajko, natomiast u dorosłych – orzeszki ziemne. Powód występowania alergii nie jest do końca poznany, ale może mieć ona m.in. podłoże środowiskowe lub genetyczne.
Alergia to reakcja niepożądana, powstająca po kontakcie z czynnikiem będącym dla danej osoby alergenem. Do jej wywołania może dojść: drogą pokarmową, drogą wziewną, poprzez błony śluzowe (np. alergia piekarzy, fryzjerów), a także drogą kontaktową, poprzez skórę. Czasem niewielka ilość alergenu wystarczy do wywołania objawów, które mogą być różnorodne. Objawy przede wszystkim zależą od nasilenia choroby – przeważnie skóra jest sucha, pękająca, a świąd może być tak nasilony, że aż trudny do wytrzymania, szczególnie przez małe dziecko, które potrafi drapać skórę do krwi. Maluch może reagować alergicznie na żywność, lecz także na: pyłki, roztocza, nowe meble, a nawet ciepło. Wtedy jest rozdrażniony, pobudzony, a rodzice zaniepokojeni. Aby mu pomóc, należy wiedzieć, jak sobie radzić z alergią pokarmową.
Przede wszystkim diagnoza
W zależności od uczulającego pokarmu wyróżniamy: alergię na białka mleka krowiego, alergię na białka jaja kurzego i innych ptaków oraz alergię na orzeszki arachidowe i inne orzechy. W badaniach laboratoryjnych oznacza się stężenie surowiczej immunoglobuliny E (IgE). Jednak nie zawsze prawidłowe wartości stężenia IgE świadczą o braku choroby, ponieważ wyróżniamy alergię IgE-zależną (podwyższone wartości IgE) oraz alergię IgE-niezależną (prawidłowe wartości IgE). Dzieci, które mają bardzo wysokie wartości IgE, w większym stopniu, niż osoby z prawidłowym poziomem, narażone są na alergie o ciężkim przebiegu, z reakcją wstrząsową włącznie. Ponadto w diagnostyce alergii stosuje się testy skórne punktowe, które mogą być wykonywane w każdym wieku.
Wbrew pozorom rozpoznanie alergii pokarmowej nie jest łatwe. Należy poobserwować dziecko i stwierdzić, czy objawy występują po jednym pokarmie czy po kilku. Jakie są zmiany alergiczne lub objawy: wysypka, świąd, ból brzucha, wymioty? Po jakim czasie od spożycia pokarmu pojawiają się objawy: natychmiast czy później? Jaka ilość pokarmu wyzwala objawy? Ponadto m.in. należy ocenić rozwój fizyczny dziecka (masa ciała, długość) i zebrać dokładny wywiad wśród członków rodziny w kierunku chorób alergicznych, aby ustalić predyspozycje genetyczne dziecka.
Gdy podejrzewamy alergię pokarmową, należy zgłosić się do lekarza. W pierwszym etapie diagnostyki trzeba na około 6 tygodni wyeliminować potencjalny alergen z diety i obserwować, czy objawy ustępują. Gdy tak się stanie, kolejnym krokiem jest prowokacja pokarmem, w celu kontrolowanego wywołania objawów. Czasem lekarz decyduje się, aby prowokacja pokarmem była wykonywana w szpitalu, ponieważ pacjent może zareagować zagrażającym życiu wstrząsem anafilaktycznym. Jeśli objawy się nie pojawią, wyklucza się alergię na badany pokarm i szuka innych przyczyn dolegliwości.
Jak leczyć?
U najmłodszych dzieci najczęstszą alergią pokarmową jest ta na białka mleka krowiego. Objawy kliniczne alergii na białka mleka krowiego najczęściej dotyczą pacjentów z podwyższoną wartością IgE. W przypadku jej wystąpienia u dziecka, potwierdzonego diagnozą lekarza, należy zastosować leczenie dietetyczne mieszanką mlekozastępczą typu eHF lub AAF.
Preparaty mlekozastępcze eHF (ang. extensively hydrolysed formula) to zhydrolizowane frakcje białek mleka krowiego: białek serwatkowych lub kazeiny. Hydrolizaty białek serwatkowych są preparatami o zmniejszonej zawartości laktozy, natomiast hydrolizaty kazeinowe są preparatami bezlaktozowymi. Na rynku polskim dostępne są różne preparaty eHF. Jeżeli po zastosowaniu preparatów eHF u dziecka nadal występują objawy alergii pokarmowej i nie ma zadowalającego efektu leczniczego, należy zastosować mieszanki AAF. Preparaty mlekozastępcze AAF (ang. amino acid formula) są źródłem aminokwasów, w których aminokwasy syntetyczne lub białka mleka krowiego poddane są w znacznym stopniu hydrolizie. Ponadto w preparatach tych skład tłuszczów i węglowodanów również może być zmodyfikowany.
Wyróżniamy również alergię wielopokarmową, gdy dotyczy ona nadwrażliwości na dwa lub więcej antygenów pokarmowych. Objawy ustępują po eliminacji produktów szkodliwych, a wracają po kolejnym kontakcie z produktem. W takim wypadku lekiem są mieszanki elementarne.
Na temat zapobiegania alergii pokarmowej jest dużo teorii, a jeszcze więcej badań naukowych. Obecne dane naukowe w 100% nie potwierdzają ani nie zaprzeczają, że karmienie piersią pomaga w obniżeniu ryzyka wystąpienia alergii pokarmowej. Pewne jest jedno – należy karmić dziecko piersią przez 6 miesięcy, a minimum do 4 miesiąca życia. Ponadto, ważne jest stopniowe rozszerzanie jego diety, czyli wprowadzanie nowych produktów spożywczych nie wcześniej niż na początku 5 miesiąca, a nie później, niż na początku 7 miesiąca życia. Zalecane jest także spożywanie: probiotyków, prebiotyków, kwasów omega-3 oraz witaminy D3. Naukowcy zwracają również uwagę na dietę kobiet w ciąży oraz w trakcie laktacji. Ważne jest, aby spożywać produkty najmniej przetworzone, bez nadmiernych dodatków – konserwantów. Nie ma idealnego sposobu na zapobieganie alergii pokarmowej, najlepiej unikać pokarmów wywołujących objawy.
A to ciekawe…
Ryzyko wystąpienia alergii u niemowlęcia w zależności
od czynników genetycznych:
5%–15%, gdy nie stwierdza się atopii u rodziców i rodzeństwa,
25%–30%, gdy objawy atopii występują u rodzeństwa dziecka,
20%–40%, gdy jedno z rodziców ma objawy atopii,
40%–60%, gdy objawy atopii występują u obojga rodziców.
dr n. med
Bogumiła Górczewska
Instagram @dr.obesitolog
zdjęcie otwierające: shutterstock
