Wegetarianizm w okresie ciąży i karmienia piersią – nowy trend czy zdrowy styl życia?

Dieta wegetariańska, jak każda dieta eliminacyjna, posiada grono swoich zwolenników oraz przeciwników. Niezależnie od tego, do jakiej grupy należymy, powinniśmy zastanowić się, w jaki sposób wpływa ona na nasze zdrowie, ponieważ ostatnio cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, że większość schorzeń występujących w dorosłości, ma swój początek w życiu płodowym, możemy stwierdzić, że rodzaj diety stosowanej w ciąży również będzie znaczący w kontekście zdrowia naszego dziecka.

Ciąża jest okresem intensywnego rozwoju płodu, charakteryzującym się złożonością wielu procesów metabolicznych. Zróżnicowana dieta odgrywa niebagatelną rolę, ponieważ odpowiednie spożycie makroskładników i mikroelementów bezpośrednio wpływa na przebieg ciąży i jakość mleka matki. Okres laktacji również zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ zapotrzebowanie kaloryczne kobiet w tym czasie wzrasta, a niedobory pokarmowe mogą negatywnie wpłynąć na stan zdrowia mamy i dziecka. Wpływ diety bezmięsnej na zdrowie kobiet zależy od rodzaju, ilości, różnorodności i biodostępności spożywanych składników odżywczych. Obecnie wyróżnia się kilka rodzajów diet wegetariańskich, wykluczających z diety spożycie mięsa.

Największą popularnością cieszą się:
– pescowegetarianizm – dopuszczający jedzenie ryb,
– laktoowowegetarianizm – niewykluczający spożycia nabiału i jaj,
– laktowegetarianizm – wykluczający dodatkowo spożycie jaj,
– weganizm – zakładający spożywanie produktów jedynie pochodzenia roślinnego.

Korzyści diety bezmięsnej

Wegetarianie wykazują mniejsze ryzyko zachorowania na chorobę niedokrwienną serca, cukrzycę typu 2, nadciśnienie oraz otyłość. Niskie spożywanie tłuszczów nasyconych (zawartych w produktach zwierzęcych), z jednocześnie wysokim spożyciem produktów pełnoziarnistych i roślin strączkowych, zapewnia niższy poziom cholesterolu oraz przyczynia się do prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Ponadto obserwuje się mniejsze ryzyko zaparć, uchyłkowatości jelit, kamieni żółciowych i zapalenia wyrostka robaczkowego. W grupie kobiet stosujących dietę bezmięsną zanotowano również wyższy poziom kwasu foliowego.
Naturalnie, kwas foliowy znajduje się w produktach roślinnych i minimalizuje ryzyko występowania wad cewy nerwowej.
Abstrahując od definicji wegetarianizmu, duże korzyści zdrowotne przynosi spożywanie owoców i warzyw – są one bogate w przeciwutleniacze wspomagające naszą odporność. W najnowszych badaniach wykazano, że ciężarne wegetarianki mają niższe BMI w porównaniu z kobietami stosującymi konwencjonalną dietę oraz wykazują mniejsze ryzyko występowania nadwagi i otyłości 4–5 lat po porodzie.

Co w przypadku niezbilansowanej diety?

Należy zaznaczyć, że oprócz wielu korzyści, nieprawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska może nieść za sobą wiele konsekwencji – w jednym z badań wykazano, że 38% kobiet będących na diecie bezmięsnej wykazuje wyższy poziom homocysteiny w porównaniu do reszty społeczeństwa. Homocysteina jest aminokwasem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu, natomiast jej zbyt wysoki poziom predysponuje do występowania chorób serca, wylewów czy też poronień. Hiperhomocysteinemia koreluje często z niskim poziomem witaminy B12, który może być przyczyną niedokrwistości i ogólnego osłabienia organizmu. Natomiast musimy być czujni, ponieważ niedobór witaminy B12 może występować również bez współistniejącej anemii. Każda osoba stosująca dietę wegetariańską powinna regularnie oceniać poziom witaminy B12. O normach witaminy B12 mówimy, kiedy osiąga ona wartość 148-740 pmol/L, a dawka suplementu powinna być dobrana indywidualnie, na podstawie poziomu istniejącego niedoboru.
Część wegetarianek wykazuje też zmniejszoną gęstość mineralną kośćca, która predysponuje do osteoporozy – pamiętajmy, że każdy, niezależnie od rodzaju stosowanej diety, powinien suplementować witaminę D3. Obecnie jednak wiadomo, że obserwowane niedobory mikro i makroelementów oraz gorsze wyniki parametrów krwi były spowodowane złym planowaniem posiłków, nieodpowiednim bilansem produktów odżywczych oraz brakiem suplementacji witamin – B12 i D3.

Zmiany w organizmie kobiety

W okresie ciąży i laktacji zapotrzebowanie na białko wzrasta do 71g/dzień, w porównaniu z 46g/dzień u kobiet niebędących w ciąży. Na niedobory białka powinniśmy zwrócić szczególną uwagę, ponieważ mogą zmniejszać one produkcję mleka. Na stężenie białka w mleku kobiecym nie wpływa źródło jego pozyskiwania, więc może być ono pozyskiwane z produktów roślinnych – rośliny strączkowe, orzechy, tofu i jajka. Mimo tego, że diety wegetariańskie są zwykle bogate w węglowodany, w okresie laktacji potrzebne są dodatkowe rezerwy energii – zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta w tym czasie o ok. 400 kcal. Różnica w składzie mleka kobiet będących na diecie wegetariańskiej w porównaniu z kobietami stosującymi dietę konwencjonalną dotyczy kwasu DHA, omega-3 i omega-6. U wegetarianek obserwuje się niższe poziomy kwasu DHA oraz wyższą zawartość kwasów omega-3 i omega-6. Kwasy tłuszczowe omega-3 wpływają korzystnie na rozwój mózgu i prawidłowe funkcjonowania siatkówki oka. Niedobór witaminy B12, witaminy D3, wapnia i DHA podczas laktacji może powodować trwałe zaburzenia neurologiczne u niemowląt i niską mineralizację ich kości. Uwagę powinniśmy zwrócić również na spożywanie odpowiednich ilości kwasu askorbinowego. Jego największe ilości występują w siarze (mleku występującym przez pierwsze dni laktacji). Witamina C stymuluje produkcję leukocytów, których główną funkcją jest produkcja przeciwciał. Uważa się, że istnieje zależność między ilością spożywanej witaminy C a obecnością jej w mleku matki. Optymalne ilości kwasu askorbinowego znajdziemy w owocach i warzywach. W okresie ciąży i połogu witamina E zapewnia niezbędną ochronę antyoksydacyjną dla płodu i noworodka oraz stymuluje rozwój układu odpornościowego.
Na wybór diety wegetariańskiej wpływa wiele czynników, są nimi m.in. kwestie: etyczne, zdrowotne, ekonomiczne i środowiskowe.

Kraje rozwijające się, w których wybór diety wegetariańskiej podyktowany jest względami społeczno-ekonomicznymi, obarczone są największym odsetkiem niedoborów pokarmowych. U kobiet, które nie bilansują odpowiednio swoich posiłków, obserwuje się zmniejszoną zdolność przenikania składników odżywczych przez łożysko oraz mniejsze rozmiary płodu. Najważniejsze, by specjaliści oceniali, monitorowali i w razie potrzeby – wprowadzali zmiany, w celu poprawy zdrowia kobiet, z poszanowaniem ich wyborów. Jeżeli dieta wegetariańska jest odpowiednio zaplanowana i obejmuje zdrową żywność, może być odpowiednia pod względem odżywczym dla każdej osoby, niezależnie od wieku. Eksperci do spraw żywienia uważają, że odpowiednio zbilansowana dieta wegetariańska – w tym wegańska w okresie ciąży i karmienia piersią jest zdrowa. Badania pokazują, że noworodki wegetarianek rodzą się o czasie i mają prawidłową masę urodzeniową.

* Literatura: Ginekol Pol. 2014;85:318-20 PTGiP ; Spożywanie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) przez matkę wspomaga prawidłowy roz­wój mózgu u płodu i niemowląt karmionych piersią. Korzystny efekt jest osiągany w przypadku spożywania 200 mg DHA w stosunku do normalnego spożycia kwasów omega-3 dla dorosłych tj. przykładowo 250 mg DHA i EPA; Spożywanie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) przez matkę wspomaga prawidłowy roz­wój oczu u płodu i niemowląt karmionych piersią. Korzystny efekt jest osiągany w przypadku spożywania 200 mg DHA w stosunku do normalnego spożycia kwasów omega-3 dla dorosłych tj. przykładowo 250 mg DHA i EPA. ; Rosa L et al. Int J Mol Sci. 2017;18(9):1985. Ochoa TJ, Sizonenko SV. Biochem Cell Biol. 2017;95(1):22-30

Tekst: Aleksandra Przekwas, położna, seksuolożka. Na co dzień edukuje przyszłych rodziców i przygotowuje kobiety do świadomego przeżywania ciąży oraz porodu w szkole rodzenia „Mama Gaja”

Zdjęcie otwierające: Pixabay