Najczęstsze błędy w żywieniu niemowląt i małych dzieci

Odpowiednie żywienie w czasie ciąży, karmienie piersią, właściwe rozszerzanie diety, a także zbilansowany jadłospis po pierwszych urodzinach wspierają prawidłowy rozwój młodego organizmu. Programują też jego zdrowie na kolejne lata życia. Dowiedz się, jakich błędów w żywieniu dziecka unikać i jak komponować dietę malucha, aby w okresie 1000 pierwszych dni jego życia kształtować u niego prawidłowe nawyki żywieniowe.

Wyzwanie dla rodziców

Badanie „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”^[1] wykazało, że polscy rodzice napotykają wiele trudności w żywieniu dzieci na kluczowych etapach ich rozwoju: karmienia piersią, rozszerzania diety oraz żywienia po 1. roku życia. Tylko 54% polskich mam karmi piersią zgodnie z zaleceniami ekspertów, przynajmniej do 6. miesiąca życia. Kobiety szybko rezygnują z karmienia, oznacza to, że potrzebują wsparcia, by przezwyciężać napotkane trudności. Warto pamiętać, że pokarm kobiecy w pełni zaspokaja zapotrzebowanie niemowlęcia, nie jest konieczne dopajanie dziecka. Mama powinna natomiast pilnować zbilansowanego i różnorodnego sposobu żywienia. Jeśli niemowlę karmione piersią nie ma oznak alergii pokarmowej, nie jest wskazane stosowanie diety eliminacyjnej przez mamę karmiącą.

Okazuje się, że aż 61% niemowląt w Polsce ma rozszerzaną dietę przed 5. miesiącem życia, czyli zbyt wcześnie. Może mieć to wpływ na mniejsze spożycie mleka matki, co sprzyja groźnym dla zdrowia niedoborom oraz rozwojowi alergii pokarmowej. Tymczasem rozszerzanie diety w odpowiednim czasie ma znaczenie dla metabolizmu oraz wpływa na kształtowanie nawyków żywieniowych i preferencji smakowych dziecka. Równie ważna jest jakość spożywanych przez niemowlę posiłków, niestety aż 61% niemowląt odstawionych od piersi otrzymuje posiłki z „rodzinnego stołu”, które z wielu względów są dla nich niewłaściwe.

Błędy popełniane są także na dalszym etapie. Po 1. roku życia aż 75% dzieci otrzymuje za dużo cukru, a 83% spożywa posiłki dosalane. Zaledwie 12% dzieci w tym przedziale wiekowym otrzymuje na co dzień warzywa w odpowiedniej ilości, co drugie ma za mało błonnika w diecie. Warto pamiętać, że w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka, liczonym już od poczęcia, kształtuje się układ odpornościowy, intensywnie rozwija się mózg, dojrzewa układ pokarmowy i programuje się metabolizm. Zarówno niedobór, jak i nadmiar składników odżywczych w diecie może negatywnie wpłynąć na zdrowie dziecka teraz i w przyszłości.

Mleko podstawą diety

Celem, do którego powinna dążyć matka, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia malucha. Dziecko powinno być karmione na żądanie, a dowodem skutecznego karmienia jest odpowiednie przybieranie malucha na wadze. Dziecko z początku często domaga się piersi, z czasem zaczyna jeść regularnie w podobnych odstępach czasu. Pierwsze dwa tygodnie po porodzie to średnio 8–12 karmień na dobę, liczba karmień spadnie potem do 6-8 na dobę. Domowym sposobem na ocenę kontroli ilości spożywanego przez malucha pokarmu, jest kontrola pieluszek dziecka – normą jest zmiana co najmniej 6 pieluszek dziennie^[2].

Jeśli mama nie może karmić piersią, powinna wraz z pediatrą skonsultować wybór mleka modyfikowanego. Butelki nie należy podawać dziecku zbyt często, warto zachować około 3-godzinne przerwy między karmieniami. Liczba karmień wraz z rozwojem dziecka zmniejsza się do 5–6 na dobę. O zaspokojeniu głodu świadczyć będzie – podobnie jak w przypadku karmienia piersią – właściwe przybieranie dziecka na wadze. Nie należy przejmować się, jeśli dziecko nie opróżnia butelki, na opakowaniu mleka podana jest jedynie orientacyjna wielkość porcji dla danego przedziału wiekowego^[3]. Po pierwszych urodzinach – ze względu na specjalne potrzeby wciąż rozwijającego się organizmu – mleko (mamy lub modyfikowane) nadal powinno być ważnym elementem diety dziecka!

Nowe smaki w diecie

Czas rozszerzenia diety powinien nastąpić nie wcześniej niż po ukończeniu przez niemowlę 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu życia^[4]. W drugim półroczu życia zaleca się kontynuację karmienia piersią oraz podawanie posiłków uzupełniających, zgodnie ze schematem żywienia niemowląt. W układaniu prawidłowej diety dziecka po 1. urodzinach pomocny może być opracowany przez ekspertów modelowy talerz żywieniowy.

Ilość posiłków w diecie dzieci^[5],[6]:

• 5 posiłków dziennie (w tym 4 mleczne) dla dzieci między 5. a 8. miesiącem życia,
• 5 posiłków dziennie (3 mleczne) między 7. a 8. miesiącem życia,
• od 4 do 5 posiłków dziennie (w tym 3 posiłki mleczne) dla dzieci, które ukończyły 9. miesiąc życia,
• po 1. roku życia powinno to być 4-5 posiłków dziennie (3 podstawowe i 2 uzupełniające)^[7], a przerwa pomiędzy nimi powinna wynosić ok. 3-4 godzin. W zbilansowanej diecie małego dziecka po 1. roku życia zaleca się podawanie 5 porcji warzyw, 4 porcji owoców, 2 porcji mleka (w tym mleka modyfikowanego) oraz 1 porcję produktów mlecznych dziennie^[8].

Warto zwracać uwagę nie tylko na ilość, ale także na jakość i bezpieczeństwo produktów. Dobrym rozwiązaniem są te z oznaczeniem wieku na opakowaniu, które daje gwarancję, że posiłek spełnia wyjątkowo restrykcyjne normy, gwarantuje to prawo polskie i unijne. Dla zaspokojenia pragnienia dziecka najlepszym wyborem będzie woda. Niemowlętom nie powinno podawać się soków, po 1. roku życia dziecko może wypić pół szklanki soku dziennie (ok. 120 ml), przy czym sok zastępuje porcję owoców.

[1] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017.

[2] Poradnik karmienia piersią, Mikulska A., Szajewska H., Horvath A., Rachtan-Janicka J., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.

[3] Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, pod red. prof. H. Szajewskiej i dr hab. n. med. A. Horvath, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.

[4] Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.

[5] Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Praktyczne zastosowanie norm żywienia opracowanych przez grupę ekspertów w IMiD, Weker H., Barańska M., Strucińska M., Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2012.

[6] Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, pod red. prof. H. Szajewskiej i dr hab. n. med. A. Horvath, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.

[7] Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Praktyczne zastosowanie norm żywienia opracowanych przez grupę ekspertów w IMiD, Weker H., Barańska M., Strucińska M., Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2012.

[8] Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013, s. 22.

 Źródło zdjęć: Pixabay

Artykuł indywidualny przygotowany przez program edukacyjny „1000 pierwszych dni dla zdrowia” dla portalu DOBRA MAMA.