Pielęgnacja skóry niemowląt. Jak się do niej przygotować?

Skóra noworodków, niemowląt oraz małych dzieci wymaga szczególnie troskliwej pielęgnacji. Nie jest ona jeszcze w pełni rozwinięta i pod wieloma względami różni się od skóry osób dorosłych. Dopiero po ukończeniu 2-3 roku życia nabiera charakteru skóry dojrzałej.

Przede wszystkim naskórek jest cieńszy i delikatniejszy. Skóra ma mniej kwaśny odczyn (wartość pH wynoszącą 5,4-5,9, typową dla osób dorosłych, osiąga po ukończeniu kilku tygodni życia), jest mniej elastyczna i jaśniejsza (produkuje mniej barwnika skóry – melaniny, dlatego też jest ona bardziej wrażliwa na działanie światła słonecznego).

W skórze noworodków i niemowląt znajduje się mniejsza ilość gruczołów potowych, które słabiej funkcjonują niż u osób dorosłych. Z tego też powodu niemowlęta znacznie gorzej adaptują się do wysokich temperatur i są bardziej podatne na przegrzanie.

Stosunek powierzchni skóry do masy ciała maluszka jest istotnie wyższy niż u dorosłego. To powoduje znacznie większą utratę wody w wyniku parowania przez skórę niż u dorosłych. Ryzyko szybkiego wychłodzenia organizmu oseska jest większe oraz zwiększone jest wchłanianie substancji kontaktujących się ze skórą (np. leków, substancji chemicznych).

Pamiętając o omówionych różnicach w budowie i czynnościach skóry niemowlęcej i dojrzałej, przygotowując się do pielęgnacji oseska, należy przede wszystkim zadbać o zakup odpowiednich, delikatnych środków kosmetycznych. Produkty pierwszej potrzeby to: delikatny emolient/płyn do kąpieli (przeznaczone dla małych pacjentów), gęsty krem pielęgnacyjny (aplikowany po każdej zmianie pieluszki na skórę narażoną na kontakt z kałem lub moczem) oraz kilka sztuk pieluszek tetrowych (można je wykorzystywać do mycia oseska). Należy podkreślić, że obecnie wielu rodziców do mycia okolicy pieluszkowej stosuje jednorazowe chusteczki, zwykle nasączone dodatkowymi substancjami chemicznymi. U dzieci z prawidłową skórą są one bardzo wygodnym rozwiązaniem, jednak u niemowląt o skórze wrażliwej mogą wywoływać podrażnienia i zaczerwienienie.

Pielęgnacja delikatnej i niedojrzałej jeszcze skóry niemowlęcia znacząco różni się od pielęgnacji skóry osób dorosłych.

• Po pierwsze, w ciągu początkowych kilku miesięcy życia niemowlęcia nie ma konieczności codziennych kąpieli oseska. Oczywiście podczas każdej zmiany pieluszki należy dokładnie przemyć skórę w okolicach najbardziej narażonych na zabrudzenie i podrażnienie, a następnie dość obficie posmarować ją gęstym kremem pielęgnacyjnym. Należy pamiętać, że zbyt częste kąpiele (częściej niż raz na dobę) mogą znacznie wysuszać skórę.
• Skórę niemowlęcia powinno się myć za pomocą delikatnych preparatów emolientowych lub płynów do kąpieli, przeznaczonymi specjalnie dla niemowląt.
• Mydła i żele dla dorosłych, ze względu na obecność substancji zapachowych i konserwantów, mogą podrażniać skórę, a także zaburzać barierę ochronną naskórka (inny odczyn pH kosmetyków dla dorosłych).
• U niemowląt o zdrowej skórze nie zaleca się ponadto używania preparatów, zawierających środki antyseptyczne (przeciwbakteryjne), gdyż mogą one wywoływać reakcje kontaktowe o charakterze podrażnienia lub alergiczne. Produkty te należy stosować tylko wówczas, gdy są ku temu wskazania – obecność nadkażeń bakteryjnych (manifestujących się np. występowaniem miodowożółtych strupów).
• Nie powinno się także używać myjek, gdyż mogą się w nich gromadzić bakterie i grzyby.
• Noworodki i niemowlęta najwygodniej oczywiście kąpać w wanience.
• Temperatura wody powinna oscylować między 33°C a 34°C, gdyż jest ona neutralna dla niemowlęcia.
• Nie ma potrzeby nalewania zbyt dużej objętości wody – powinna przykrywać dziecko do połowy.
• Należy pamiętać o:
  • podtrzymaniu główki dziecka ponad powierzchnią wody
  • zadbaniu o odpowiednią temperaturę pomieszczenia, w którym odbywa się kąpiel (im młodsze i chudsze dziecko, tym szybciej się wychładza i będzie mu zimno, zwłaszcza gdy skóra jest mokra).
• Po wyjęciu malca z wanienki należy go otulić miękkim ręcznikiem i delikatnie osuszyć (nie należy pocierać wrażliwej skóry niemowlęcia).

Niektórzy nie zalecają kąpania noworodka w wanience przed odpadnięciem pępowiny. Jeżeli jednak pępek goi się prawidłowo, jego zamoczenie nie jest groźne (należy go tylko szybko osuszyć). Ponadto jeśli w wanience nie ma zbyt dużo wody, zwykle nie jest on nawet zanurzony. Omawiając zasady pielęgnacji skóry niemowlęcia, należy pamiętać o tym, by maluszkom zakładać tylko bawełniane ubranka, najlepiej w jasnych barwach, które nie powinny być zbyt ciasne. Syntetyczne, nieprzewiewne tkaniny wzmagają potliwość skóry, a tkaniny wełniane mechanicznie drażnią delikatną skórę. Ponadto warto zwrócić uwagę na fakt, że metalowe zapinki w ubrankach mogą powodować kontaktowe reakcje alergiczne.

Ważne jest także, aby nie przegrzewać niemowlaków poprzez zakładanie zbyt dużej liczby warstw ubranek lub utrzymywanie zbyt wysokiej temperatury otoczenia. Szybko może to bowiem doprowadzić do powstania potówek zwykłych i czerwonych, które często budzą niepokój rodziców oraz podrażnień skóry. Potówki zwykłe mają postać pęcherzyków o średnicy 1-2 mm, a czerwone – drobnych grudek i krostek.

Do prania zaleca się stosowanie proszków przeznaczonych dla dzieci (mniejsza ilość środków zapachowych i konserwantów).

Tekst: dr n. med. Marta Pastuszko