Obrzęki w ciąży. Bać się czy nie?

Skóra i tkanka podskórna jest odżywiana drobną siecią naczyń krwionośnych. Jednak z przestrzeni pomiędzy komórkami a naczyniami limfatycznymi jest zbierana chłonka, która wraca potem do układu żylnego i do krwi. Serce pompuje krew a z nią chłonkę, która zawiera komórki układu immunologicznego. Chłonka przenika przez ścianę drobnych naczynek do przestrzeni międzykomórkowej. Jeśli wystąpi zaburzenie ze strony układu krążenia i dojdzie do osłabienia pompowania krwi i powrotu chłonki wtedy może dojść do zatrzymywania jej w przestrzeni międzykomórkowej i do obrzęków.

Kiedy powstają?

Najczęściej spotykamy się z obrzękami, kiedy przez kilka godzin siedzimy z opuszczonymi nogami np. podczas długiego lotu samolotem czy jazdy autobusem. Wtedy po wyjęciu stopy z obuwia czasem jest problem, aby ponownie ją wsunąć. Brak ruchu i opuszczenie nóg powoduje, że pojawia się trudność z powrotem krwi i chłonki w kierunku serca. Objawia się to przechodzeniem i zatrzymywaniem wody poza światłem naczyń w przestrzeni pomiędzy komórkami. Nogi stają się obrzęknięte i ciężkie.

To może ci pomóc

Na obrzęki, szczególnie te występujące w czasie ciąży, pomocne mogą się okazać regularne spacery lub takie układanie stóp, aby były powyżej miednicy. Można też stosować delikatne masaże i ćwiczenia odpowiednio dobrane dla ciężarnej. Jeśli leżymy to dobrze też działa podłożenie pod stopy czegoś, co spowoduje, że będą lekko uniesione powyżej miednicy. Bywa, że przyczyną obrzęków pojawiających się pod koniec ciąży jest ucisk ciężarnej macicy na sploty żylne w miednicy, co utrudnia powrót krwi do serca. Czasem dochodzi do pojawiania się nawet żylaków w okolicy sromu czy na nogach lub powiększenie już istniejących. Warto wtedy stosować specjalnie dobrane pończochy zakładane rano przed wstaniem z łóżka i mocno uciskające okolice łydek. Ten sposób sprawdza się też bardzo dobrze u osób często podróżujących przez wiele godzin. Z uczuciem ciężkości obrzękniętych nóg można radzić sobie jeszcze poprzez stosowania odpowiedniego ubioru, który nie będzie zbyt ciasny. Lepsze więc będą sukienki, niż dżinsy. Odpowiednie, wygodne obuwie również poprawi komfort ciężarnej. Lepsze jest na płaskie podeszwie. Warto też pamiętać o piciu wody, która poprawia bilans wodny i pozwala wypłukać toksyny z organizmu, oraz odpowiednio nawilża skórę. Dostępne są też preparaty działające chłodząco i łagodzące uczucie pieczenia.

Obrzęki a ciąża

Ciąża jest szczególnym, fizjologicznym stanem zdrowia, który przestawia wszystkie ograny matki na utrzymanie nowego życia. Zwiększa się ilość krążącej krwi, serce też szybciej zaczyna bić. W miarę rozwoju ciąży, w zależności od sprawności układu krążenia, nerek i ogólnego stanu zdrowia może dochodzić do pojawiania się obrzęków kończyn dolnych, rzadziej górnych. Jeśli zmiany te występują już pod koniec ciąży, w trzecim trymestrze to wymagają obserwacji. Jednak jeśli nie stwierdza się żadnej patologii u ciężarnej, to same obrzęki nie wpływają na stan noworodka, ciężarnej i sam poród.

Nadmierny przyrost masy ciała kobiety zwiększa ryzyko wystąpienia obrzęków. Warto więc zrezygnować w diecie ze słodyczy, nadmiaru tłuszczy zwierzęcych i wysoko przetworzonej żywności.

Kiedy musisz być czujna

Niebezpieczeństwo pojawi się jeśli w drugiej połowie ciąży wystąpi wzrost ciśnienia powyżej 140/90 lub pojawia się powikłania chorób nerek w postaci białkomoczu. Dawno temu istniał nawet termin EPH-gestoza, co oznacza E – obrzęki, P – białkomocz i H – nadciśnienie. Słowo gestoza oznaczało zatrucie, jednak nie był to adekwatny termin, bo trudno powiedzieć, czy ciążą się można zatruć. Obecnie występuje więc termin skupiający się na najważniejszym i najniebezpieczniejszym objawie, czyli wzrost ciśnienia w trakcie ciąży. Wzrost ciśnienia powyżej granicy 140/90 stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia płodu i ciężarnej. Dzięki częstym pomiarom ciśnienia możemy wykryć zaburzenia odpowiednio wcześnie i zacząć właściwe, bezpieczne leczenie farmakologiczne. Jeśli jednak niebezpieczeństwo nie zostanie wykryte w porę może dochodzić do rzucawki, która stanowi objaw głębokiego zaburzenia przepływu krwi. Zwykle natychmiast ciężarna wtedy trafia do szpitala, gdzie po wyrównaniu ciśnienia trzeba ukończyć ciąże przed terminem. Dopiero taki sztuczny poród kończy zagrożenia.

Ważna profilaktyka

Same więc obrzęki nie są niebezpieczne. Warto wtedy zwrócić uwagę na prawidłowe odżywianie i nawodnienie. Jeść warzywa zawierające potrzebne witaminy i minerały, pić wodę skoro jest zwiększone na nią zapotrzebowanie. Dobrze jest zrezygnować z nadmiaru cukru w diecie i wysoko przetworzonej żywności. Zwrócenie uwagi na prawidłową mikrobiotę jelitową, na obecność w śluzówce całego przewodu pokarmowego pozytywnie działających bakterii kwasu mlekowego potrafi zdziałać bardzo dużo dobrego. Oczywiście te pozytywne bakterie należy odpowiednio dokarmiać błonnikiem obecnym w warzywach. Ze swoich trzydziestoletnich obserwacji mogę powiedzieć, że wtedy łatwiej się prowadzi ciążę i rzadko dochodzi do niebezpiecznych sytuacji wymagających pobytu w szpitalu.

Tekst: dr n. med. Tadeusz Oleszczuk, ginekolog-położnik
Fot: depositphotos.com/Drukarnia Chroma