Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia niemowlaka

W ciągu pierwszych 12 miesięcy życia dziecko rozwija się w niesamowitym tempie. W tym czasie następuje duża zmiana w jego, jeszcze nie w pełni dojrzałym po urodzeniu, układzie nerwowym. Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka mogą przebiegać wręcz bezobjawowo, ale niektóre z nich to duże wyzwanie dla malucha, a także jego rodziców.

Skoki rozwojowe – ciągle ktoś o nich mówi, coraz więcej zachowań dziecka jest nimi tłumaczone, ale co tak naprawdę kryje się pod tymi określeniami? Na te pytanie odpowie Monika Wójcik, położna i Ambasadorka kampanii społeczno-edukacyjnej „Położna na medal”.

Co to takiego?

Każdy skok rozwojowy trwa około tygodnia i poprzedzony jest „trudnym” okresem, kiedy to dziecko jest bardzo marudne, gorzej zasypia i śpi, ciągle chce na ręce, a czasem rodzice mogą nawet odnieść wrażenie, że nastąpił regres i dziecko zapomniało to, czego się do tej pory nauczyło. Gdy ten skok następuje, dziecko w ciągu jednego dnia „nagle” opanowuje to, czego tak mozolnie się wcześniej uczyło. Pojawienie się skoku rozwojowego w konkretnym czasie zależy oczywiście od dziecka – np. wcześniaki mają w momencie urodzenia mniej rozwinięty układ nerwowy, więc skoki rozwojowe pojawiają się u nich zazwyczaj później niż u maluchów urodzonych o czasie. Ponieważ układ nerwowy dziecka wciąż się rozwija, nowe bodźce, wrażenia i spostrzeżenia mogą je nieco męczyć, a nawet wywoływać lęk czy niepokój. Należy mieć to na uwadze czytając poniższe opisy. Proszę pamiętać również, że mają one charakter orientacyjny i informacyjny – dzieci rozwijają się w swoim tempie, dlatego do każdego należy podchodzić indywidualnie.

Można jednak przyjąć, że skoków rozwojowych rodzice mogą spodziewać się mniej-więcej:

5-6 tydzień

od 7 do 9 tygodnia

od 11 do 12 tygodnia

od 14 do 19 tygodnia

od 22 do 26 tygodnia

od 33 do 37 tygodnia

od 41 do 46 tygodnia

Jak można zauważyć, każdy kolejny skok rozwojowy trwa dłużej, zatem samopoczucie dziecka w pierwszym roku życia jest jak sinusoida.

I skok rozwojowy – występuje zazwyczaj między 5 a 6 tygodniem życia dziecka. Maluszek zaczyna być bardziej uważny i „rozbudzony”, wszystkie zmysły są wrażliwsze niż wcześniej. Od tej pory słyszy, widzi i czuje zapach i smak zupełnie inaczej niż dotąd, i to może się mu wydawać niezrozumiałe, albo wręcz  przerażające. Najczęściej niestety wyraża to krzykiem i płaczem oraz szuka bezpieczeństwa w ramionach rodziców. Zdobywa również nowe umiejętności: patrzy na osoby i słucha ich głosu uważniej i dłużej, jest bardziej świadome dotyku i zapachów, układ pokarmowy może funkcjonować lepiej (np. dziecku odbija się rzadziej, rzadziej ulewa), może po raz pierwszy się uśmiechnąć oraz płakać prawdziwymi łzami. To też moment, kiedy możesz zauważyć pierwszy świadomy uśmiech dziecka.

II skok rozwojowy – około 7.-9. tygodnia dziecko zaczyna rozróżniać wzory w dźwiękach, zapachach i smaku. To moment, kiedy maluch odkrywa swoje ręce. Próbuje podnosić główkę i łapać różne przedmioty w zasięgu wzroku. W tym czasie sprawdzą się proste piosenki, cicho nucone przez mamę, bo dziecko odkrywa też coś na kształt rytmu, powtarzalności pewnych sekwencji i to sprawia mu ogromną przyjemność, relaksuje i koi nerwy. Można wesprzeć pociechę w tym czasie zachęcając do ćwiczenia dłoni. Wystarczy powiesić w łóżeczku jakąś ciekawą zabawkę lub spędzać czas na podawaniu najróżniejszych przedmiotów. Wtedy też pewnie zauważycie, które zabawki maluchowi podobają się bardziej, a które nie wzbudzają zainteresowania.

III skok rozwojowy – około 11.- 12. tygodnia dziecko uczy się rozumieć delikatne różnice np. w tonie głosu. Ruchy dziecka są bardziej skoordynowane, kiedy wyciąga rączki, by coś schwycić lub gdy odwraca głowę śledząc jakiś ruch. Zaczyna stabilnie trzymać główkę, a także potrafi przewrócić się z pleców na brzuch i odwrotnie. Próbuje świata za pomocą buzi – wszystko, co trafi w jego ręce, jest wkładane do jego ust. To jeden z charakterystycznych sposobów poznawania świata przez niemowlęta. Malec uczy się podnosić do pozycji siedzącej trzymając się np. dłoni rodzica, odpycha się obiema nóżkami leżąc w foteliku lub na kocu, zauważa, że może piszczeć i zmienia ton głosu, wyraźnie dając do zrozumienia, że jest znudzone. Mówienie do dziecka stymuluje jego rozwój. Spróbuj porozmawiać ze swoją pociechą – być może odpowie głużeniem lub innym charakterystycznym dźwiękiem.

IV skok rozwojowy – następuje około 14.-19. tygodnia, kiedy to marudne okresy zaczynają być coraz dłuższe i mogą trwać nawet do 6 tygodni. W tym czasie dziecko zaczyna rozumieć zdarzenia, które po sobie następują: wie, że gdy potrząśnie grzechotką, ta wyda dźwięk. Dziecko jest sprawniejsze manualnie, potrafi wyciągnąć rączkę po zabawkę, złapać ją i wsadzić do buzi. Reaguje na swoje imię i odbicie w lustrze. Potrafi parsknąć śmiechem, cmokać, puszczać bańki ze śliny i wydawać okrzyki radości. Dziecko jest coraz bardziej komunikatywne. Jak nie będzie miało ochoty jeść, odepchnie pierś lub butelkę. Jest coraz sprawniejsze ruchowo i ciekawe świata. Lubi leżeć na brzuszku i być noszone tak, by móc obserwować otoczenie.

V skok rozwojowy – około 22.-26. tygodnia dziecko zaczyna odczuwać tzw. lęk separacyjny. Typowe dla tego okresu jest na przykład to, że dziecko źle śpi, jest nieśmiałe w stosunku do obcych, nie ma apetytu, nie chce, żeby zmieniać mu pieluchę czy ubranie. Zauważa fizyczną odległość pomiędzy przedmiotami i pomiędzy ludźmi, w szczególności odległość pomiędzy nim a rodzicami. Ta świadomość może być dla dziecka przerażająca. Zaczyna zauważać, jak wpływać na rozwój wypadków, co robić żeby się coś zadziało, np. fajny pstryczek w ścianie powoduje, że znika światło. Fizycznie dziecko zaczyna lepiej koordynować swoje ruchy, raczkowanie idzie mu coraz lepiej. Może już siadać samo, chwyta małe przedmioty za pomocą palca wskazującego i kciuka, naśladuje machanie rączką na pożegnanie oraz protestuje, gdy mama czy tata wychodzi.

VI skok rozwojowy – około 33.-37. tygodnia Wasze dziecko zaczyna zauważać i rozumieć, że świat można podzielić na grupy. Sposób myślenia dziecka zaczyna być podobny do sposobu rozumowania dorosłych, dlatego zaczynacie lepiej je rozumieć. Zauważa, że rzeczy mogą mieć cechy wspólne, np. mogą brzmieć lub pachnieć podobnie. Rozumie nazwy przedmiotów i lubi rozbierać rzeczy na części, aby je zbadać. W tym czasie często potrafi już okazać, że uważa, iż coś jest zabawne, np. za pomocą gestów czy odgłosów, pociesza i przytula swoje zabawki, po raz pierwszy okazuje zazdrość, gdy mama lub tata przytula inne dziecko. Niektórzy badacze uważają, że w tym wieku zaczyna rozwijać się inteligencja.

VII skok rozwojowy – około 41.-48. tygodnia dziecko zaczyna znajdować i tworzyć sekwencje za pomocą wszystkich swoich zmysłów. W poprzednim skoku dziecko często rozbierało przedmioty na części po to, by je zbadać – obecnie zacznie je w tym celu składać – na przykład budować nową więżę z klocków zamiast burzyć już zbudowaną. W tym okresie dziecko wskazuje na rzeczy i chce byś je nazywała, potrafi udawać głosy zwierząt, próbuje rysować na papierze, schodzi tyłem z kanapy czy schodów, a nawet daje Ci posmakować, tego, co samo je. Z coraz większym zdecydowaniem używa słowa „nie” i oczekuje, że jego zdanie zostanie uszanowane. Chętnie bawi się różnymi sorterami i dopasowuje klocki do otworów. Nic dziwnego, że nabycie tak niezwykłych umiejętności musi być okupione wcześniejszym okresem nierównowagi emocjonalnej, kiedy to wydaje się, że dziecko zapomniało wszystkiego, co już umiało.

W prawidłowym rozwoju niezwykle ważne jest to, żeby kolejne umiejętności dziecko zdobywało samodzielnie, bez pomagania. Dziecko musi być na nie gotowe.