Gry typu Smart, czyli dziecko wygrywa… z samym sobą
W olbrzymiej ofercie firmy Granna jest specjalny rodzaj gier dla dzieci i młodzieży (a nawet i dorośli chętnie po nie sięgają), oznaczone znakiem Smart Games. Są to gry o tyle nietypowe, że przeznaczone dla jednego gracza. Występuje w nich więc rywalizacja, ale rozumiana odmiennie niż w kontekstach społecznych. Jest to rywalizacja gracza z samym sobą.
Idea doskonalenia siebie, wyznaczania nowych celów, pokonywania trudności, by cele te osiągnąć, ma mocne zakorzenienie w psychologii, a także w dążeniach jednostki do samorealizacji, bazującej na znajdowaniu w sobie motywacji do bycia coraz lepszym.
Gry typu Smart dają okazję nawet najmłodszym, by mogły rozwiązywać zadania o logicznie ułożonym, lecz stale zwiększającym się stopniu trudności. Problemy, na które napotykają, sprawiają, że dzieci nie tylko uczą się myślenia logicznego i strategicznego, lecz także, co nierzadko ważniejsze, pokonywania barier. Zdarza się każdemu z nas, że w pewnym momencie wpadamy w rutynę i zaczynamy myśleć stereotypowo. W grach zadania są tak ułożone, by z jednej strony odkrywać regułę, wyćwiczyć ją, a następnie – pokonać w sobie właśnie zbudowane bariery, wiążące się z tym, że wszystkie zadania chcemy rozwiązywać w identyczny sposób – i ponownie poszukiwać i odkrywać nowe reguły. Dziecko w grach typu Smart może podejmować decyzje dotyczące wyboru lub omijania zadań, wtedy gdy uzna, że jest są one na danym etapie zbyt trudne. Dzięki temu ma także możliwość samodzielnego konstruowania swojej wiedzy, w tempie adekwatnym do własnego poziomu rozwoju.
Każda gra ma w sposób przejrzysty (najczęściej kolorami) oznaczone poziomy trudności – od najłatwiejszych, do najtrudniejszych. W każdej jest także zestaw z rozwiązaniami, który pozwala na samokontrolę poprawności. Aby tego dokonać, dziecko analizuje szczegóły, szuka analogii lub różnic pomiędzy rysunkiem a swoim rozwiązaniem, przy okazji ćwicząc koncentrację i spostrzegawczość. Gry tego typu zachęcają do kreatywności: gdy zadania zostaną rozwiązane, nadchodzi czas, by tworzyć i rozwiązywać własne problemy.
Godne uznania jest to, że Granna udostępniła na rynku grę Króliczek, która nawet dwulatkom pozwala podejmować wyzwania logiczne i „myśleć odważnie”. Jak w przypadku wszystkich produktów Granny, każdy element gry jest wykonany bardzo estetycznie, ma piękne kolory, co więcej jest trwały – stworzony z drewna; nie zniszczy się szybko pod wpływem używania nawet w sytuacjach, którym towarzyszą duże emocje i występuje mniejsza dbałość o przedmioty.
W zestawie gry Króliczek są w sumie cztery elementy o zróżnicowanych kształtach (bryłach) i kolorach: duża niebieska kostka, która przeciwległe ścianki ma zagospodarowane w analogiczny sposób – są to albo otwory w kształcie gwiazdek, albo w kształcie koła, albo jest to pusta przestrzeń. Kolejne dwa elementy to: żółty prostopadłościan i czerwona bryła z jednej strony mająca ścianę prostokąta, a z drugiej – wycięcia. Jednak kluczowa dla całej gry jest figurka Króliczka – chociaż drewniana, bardzo dobrze sprawdza się w roli przytulanki i postaci wykorzystywanej w zabawach twórczych dziecka. Przy tym w samej grze Króliczek jest zarówno obiektem zadań, jak i towarzyszem dziecka w rozwiązywaniu kolejnych łamigłówek, który z naszą pomocą chętnie wykona nasze polecenia: „Schowam cię całego!”. Zadania w grze polegają na przemieszczaniu obiektów względem siebie, by uzyskać wskazany kształt (układ obiektów). W tej grze zadania są umieszczone na luźnych kartach, o kolorach odróżniających poziom trudności, co pozwala także na losowanie zdań w przypadku, gdy gra ma przyjąć formę rywalizacji pomiędzy dziećmi. Gdy grają młodsze dzieci, warto pozwalać im wykonywać kilka zadań (ich liczba zależy od poziomu umiejętności skupienia się), najlepiej kolejno, by miały możliwość stopniowego pokonywania trudności, a przy tym odkrywały kolejne perspektywy drzemiące w ułożeniu względem siebie poszczególnych elementów.
Świat gier Smart Games obrazuje również świat, który znajduje się wokół dziecka. Gra Dzień i noc wyjaśnia w jaki sposób zmienia się to co widzimy w trakcie dnia. Dziecko ma przed sobą drewniany element do którego przymocowane są 3 różnej długości drewniane bolce. Mając do dyspozycji 9 kolorowych elementów próbuje odwzorować to co widzi na obrazku i poukładać je na swoim stelażu. Od łatwych zadań po trudniejsze dziecko ćwiczy swoją koordynację wzrokowo-ruchową. Kiedy już oswoi się z kształtami poszczególnych elementów zaprosimy je do zabawy nocnej, gdzie w specjalnie stworzonej książeczce znane kształty będą widoczne już tylko jako kontury. Odwzorowanie tych elementów będzie już nieco trudniejsze, bo nocą wszystko się zmienia. Nawet nasz pokój po zapadnięciu zmroku będzie wydawał się już zupełnie inny, ale dzięki temu, że wiemy jak wygląda w dzień bez problemu poruszamy się po nim w nocy.
Nasze dzieci spędzają stosunkowo dużo czasu oglądając bajki w telewizji lub poznając je z czytanych przez nas książek. Te ulubione odtwarzane są regularnie, często nawet z pamięci. Zawsze jednak pojawiają się pytania: A co jeśli książę nie uratuje księżniczki? Czemu idzie sam do ciemnego lasu, przecież wiadomo, że tam czyha na niego niebezpieczeństwo? Te pytanie to potrzeba dziecka do kreowania własnych historii i opowieści, potrzeba zrozumienia działań 
bohaterów i odnajdywania rozwiązań sytuacji trudnych. Smart Games inspirując się potrzebami dziecka stworzył grę Kamelot JR. Stają przed nami bohaterowie romantycznej historii: on dzielny rycerz o walecznym sercu, który stara się przedostać do pięknej księżniczki i ona wspomniana księżniczka czekająca na niego na szczycie wieży. Naszym zadaniem jest pomóc im i wykorzystując elementy wskazane z książeczce z zadaniami ułożyć most łączący tych dwoje. Odkrywając kolejne perspektywy drzemiące w ułożeniu względem siebie poszczególnych elementów dziecko próbuje, przymierza, dopasowuje, dzięki czemu uczy się zależności pomiędzy elementami. Jeśli jednak perspektywa ratowania księżniczki nie jest ulubioną tematyką dziecka, może spróbować swoich sił w budowaniu zamku i baszt obronnych. Mądry zamek pokazuje w jaki sposób łączyć poszczególne elementy aby z 7 elementów stworzyć 48 budowli, w których złożoność będzie rosła wraz z kolejnymi zadaniami. Tu wyobraźnia przestrzenna nie zna granic, bo oprócz zadań które podpowiadają dziecku w jaki sposób używać poszczególnych elementów, mogą stworzyć własne warownie, które będą broniły ich skarbów.
W przeciwieństwie do gier komputerowych, mają tu możliwość dotykania, przekładania, sprawdzania i testowania na realnych obiektach – co u małych dzieci, które myślą w sposób konkretno-obrazowy, stanowi świetną okazję do doskonalenia umiejętności i poznawania praw fizyki.
Dzięki stopniowaniu trudności zadań, gry te są adekwatne także dla starszych dzieci, które zadania wykonują szybciej i nierzadko mają swoje własne pomysły na nowe projekty. Dzieci 4-5 letnie mogą zmierzyć się w grze ze swoimi rówieśnikami lub starać się rozwiązać zadania w określonym czasie, bijąc tym samym rekordy własnej sprawności intelektualnej i manualnej. Gry te, chociaż przeznaczone są dla pojedynczego gracza, mają wielki potencjał edukacyjny i twórczy, może więc wzbogacać zarówno domową, jak i przedszkolną półkę z zabawkami.
Przy grach typu Smart warte podkreślenia są także inne, wychowawcze aspekty, które pojawiają się jako dodatkowy element działań dziecka. Przede wszystkim dziecko uczy się dbania o porządek w swoim otoczeniu. Każdy zestaw ma ruchome elementy, które przynależą do gry, co wymaga dbałości o to, by po zakończeniu zabawy umieścić je w opakowaniu lub innym wyznaczonym miejscu. Również w trakcie grania dziecko musi zadbać o to, by ustawić planszę na powierzchni, gdzie będzie miejsce na rozmieszczenie i przemieszczanie, czasem dość sporych obiektów.
Gry typu Smart, takie jak ta opisana powyżej, przeznaczone dla małych dzieci, mają obiekty odpowiednie dla drobnych rączek. Nawet jeżeli są to duże bryły, posiadają otwory, które umożliwiają sprawne podniesienie i przemieszczenie. Dzieci manipulują poszczególnymi elementami, ustawiając je obok siebie lub jedno na drugim. W wielu przypadkach potrzebna jest dokładność i staranność, by zadanie zostało wykonane poprawnie. Przy tej okazji dzieci uczą się pojęć: góra-dół, obok, pod, nad i określania zależności pomiędzy poszczególnymi obiektami.
Warto na koniec wspomnieć o roli rodziców. W grach typu Smart dzieci natrafiają na trudności, lecz sposób skonstruowania zadań pozwala im na samodzielne ich pokonywanie. Dzieci dojrzewają do poszczególnych poziomów, mogą też powracać do zadań poprzednich, a także sięgnąć do wskazówek zawartych w podpowiedziach i przeanalizować je. Tym samym rodzice mogą asystować, obserwować, zachęcać – jednak nie powinni podpowiadać i dawać gotowych rozwiązań. Dzięki samodzielnemu dochodzeniu do wiedzy zadania z czasem stają się coraz łatwiejsze. Po pewnym czasie dla każdego dziecka zadania „łatwe są łatwe, trudne stają się łatwe”.
Tekst: Joanna Łukasiewicz-Wieleba
Źródło zdjęcia: Chroma Stock
