Wszystko, co musisz wiedzieć na temat witaminy D w diecie niemowlęcia i małego dziecka

Witamina D jest szczególnie ważna dla młodego organizmu dziecka. Bierze bowiem udział w procesie budowy kości, wpływa na funkcjonowanie układu mięśniowego, a także nerwowego czy odpornościowego¹. Wytwarzana jest w skórze pod wpływem promieni UV. Szerokość geograficzna, w której się znajdujemy, sprawia jednak, że skuteczna synteza skórna, pokrywająca zapotrzebowanie na tę witaminę, nie zawsze jest wystarczająca i zależy od pory roku². Jak zatem nie dopuścić do niedoboru słonecznej witaminy w kluczowym okresie 1000 pierwszych dni życia, w którym maluch tak intensywnie rośnie?

Pierwsze lata życia to kluczowy etap, w którym szczególne znaczenie ma prawidłowe żywienie dziecka – aby miało ono skąd czerpać składniki niezbędne dla prawidłowego rozwoju organizmu. To również okres, w którym maluch nabywa nowe umiejętności, uczy się mówić i chodzić. Dlatego niezwykle ważne jest, by każdego dnia jego dieta uwzględniała m.in. właściwą podaż witaminy D – składnika niezbędnego dla harmonijnego przebiegu wielu procesów w młodym organizmie.

Dlaczego witamina D jest ważna?

Już od momentu poczęcia witamina D odgrywa bardzo istotną rolę w rozwoju dziecka. Bierze udział w budowie szkieletu, mięśni czy układu nerwowego. Razem z wapniem wspomaga mineralizację kości i zębów¹ – jest zatem konieczna, do tego by dziecko mogło rozpocząć naukę stawiania pierwszych kroków. Odpowiada również za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego – jej niedobór może być przyczyną obniżonej odporności, a w rezultacie – większej podatności na infekcje. Warto również wiedzieć, że właściwy poziom witaminy D w organizmie zapobiega rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych w ciągu całego życia: zmniejsza ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, chorób metabolicznych, sercowo-naczyniowych, a nawet autoimmunizacyjnych².

Synteza skórna i właściwa dieta to często za mało

Organizm człowieka potrafi syntezować witaminę D w skórze – proces ten następuje pod wpływem promieniowania słonecznego. Jednak czynnikiem, który może zmniejszać syntezę witaminy D w skórze nawet o ponad 90%, jest stosowanie kremów z filtrem ochraniającym przed promieniowaniem UVB³. Od maja do września podczas przebywania na dworze z odsłoniętymi przedramionami i/lub podudziami dłużej niż 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 (bez stosowania kremów z filtrem) wytwarza się odpowiednia ilość witaminy D dla zachowania zdrowia⁴. To, co istotne, nawet jeśli skóra wyprodukuje odpowiednią ilość witaminy D w trakcie wakacji, jej zasoby wystarczą jedynie na 2-3 kolejne miesiące. W efekcie w okresie jesienno-zimowym i przez całą wiosnę organizm narażony jest na stan niedoboru witaminy D, co w konsekwencji może prowadzić do ogólnego osłabienia i obniżenia odporności. Choć innym naturalnym źródłem witaminy D jest zróżnicowana dieta, bogata w produkty pochodzenia zwierzęcego, tj. ryby morskie, mleko czy jaja kurze, to zapewnienie jej właściwej ilości wyłącznie w oparciu o produkty spożywcze nie jest możliwe. Dotyczy to również niemowląt, dla których mleko mamy nie jest wystarczającym źródłem tej witaminy, ponieważ zawiera jedynie jej śladowe ilości⁵.

Jak uniknąć niedoboru witaminy D?

Wyniki badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok” pokazują, że aż 75% niemowląt w wieku 5-12 miesięcy otrzymuje z dietą niewystarczającą ilość witaminy D, a w przypadku dzieci po 12. miesiącu życia dotyczy aż 94%!⁶ Ze względu na szeroką rolę, jaką witamina D pełni w organizmie, a także z powodu alarmujących wyników badań związanych z niedoborem tego składnika, eksperci zalecają jej suplementację zarówno u niemowląt i małych dzieci, jak i u dorosłych.

Suplementacja witaminą D (jak i każdą inną) powinna być konsultowana z lekarzem i dostosowana do wieku, masy ciała, stylu życia, spożycia witaminy D wraz z dietą oraz nasłonecznienia zmieniającego się wraz z porą roku⁷.

Obowiązujące obecnie zalecenia dla Polski i Europy Środkowej rekomendują przyjmowanie ilości witaminy D według jednostek międzynarodowych (IU)⁸:

Noworodki i niemowlęta – ze względu na niewielką ilość witaminy D, która znajduje się w pokarmie kobiecym, zaleca się jej suplementację w dawce 400 IU⁹ (j.m. – jednostek międzynarodowych), czyli 10 μg na dobę do 6. miesiąca bez względu na sposób karmienia i 400-600 IU¹⁰ między 6. a 12. miesiącem – w zależności od dawki witaminy przyjmowanej z pożywieniem. W przypadku niemowląt, które z uzasadnionych powodów nie mogą być karmione piersią, dodatkowym źródłem witaminy D w diecie jest mleko modyfikowane dopasowane do potrzeb i etapu rozwoju dziecka, które jest w nią wzbogacone.

Dzieci w wieku 1-10 lat – te, które przebywają wystarczająco długo na słońcu, nie wymagają suplementacji witaminą D. Jeżeli jednak organizm dziecka nie ma możliwości wytworzenia jej odpowiedniej ilości, rekomendowana jest suplementacja witaminą D w dawce 600-1000 IU¹¹ na dobę nawet przez cały rok.

Młodzież (11-18 lat) – jeśli są spełnione warunki dotyczące przebywania na słońcu, suplementacja witaminą D nie jest konieczna, jednak wciąż jest ona bezpieczna i rekomendowana. W przypadku niewystarczającej ekspozycji słonecznej zaleca się suplementację w dawce 800-2000 IU¹² na dobę.

Kobiety ciężarne lub planujące ciążę – w przypadku kobiet planujących ciążę suplementacja powinna być zgodna z wytycznymi dla zdrowych dorosłych, czyli w dawce 800 -2000 IU na dobę przez cały rok – jeśli nie można zagwarantować w okresie letnim wystarczającej syntezy witaminy D przez skórę. Pomocny w ocenie jest pomiar stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Kobietom w ciąży, które nie miały możliwości sprawdzenia stężenia witaminy D, rekomenduje się dawkę 2000 IU¹³ na dobę i jest ona taka sama, jak podczas karmienia piersią¹⁴. Suplementację powinno się rozpocząć przynajmniej od drugiego trymestru ciąży.