Rozwój mowy w okresie prenatalnym

Codziennie przekazujemy sobie setki informacji. Nie zdajemy sobie jednak sprawy z tego, jak skomplikowany jest mechanizm porozumiewania się. Mówienie nie jest umiejętnością wrodzoną, kształtuje się stopniowo, w określonej kolejności.

Już w brzuchu mamy

Badania eksperymentalne prowadzone w ramach psychologii prenatalnej dowodzą, iż kształtowanie się i funkcjonowanie narządów mowy dziecka rozpoczyna się już w życiu płodowym. Prenatalna faza rozwoju to okres tworzenia się i intensywnego treningu organów biorących udział w mówieniu.

Podstawa mowy

Do 27. dnia życia płodowego trwa rozwój cewy nerwowej, która jest zaczątkiem układu nerwowego i decyduje o jego sprawności. Doskonali się podstawowy organ nadawczy i odbiorczy mowy – mózg oraz drogi nerwowe.

W 3. miesiącu życia płodowego mózg odznacza się aktywnością i wykazuje indywidualne cechy osobnicze. W rozwijającym się mózgu kształtują się ośrodki mowy.W okresie prenatalnym zostają wykształcone: jama ustna, gardłowa i nosowa (nasada), krtań, tchawica, oskrzela i płuca, czyli organy, które w mówieniu odgrywają główne role.

W 14. tygodniu życia płodowego rozpoczynają pracę mięśnie potrzebne do chwytania, oddychania, fonacji i ssania. Płód 17-tygodniowy ćwiczy już ruchy ssące, uwypukla i wysuwa wargi ku przodowi, ssie własny palec.

W 29. tygodniu ta umiejętność jest już bardzo dobrze opanowana.

Nieustanna gimnastyka

Kształtowanie się wiązadeł głosowych trwa do końca 3. miesiąca życia płodowego. W tym czasie dziecko zaczyna połykać, nabierać i wypierać wody płodowe, ćwicząc w ten sposób mięśnie, które po urodzeniu będą brały udział w mówieniu. W tym też okresie są już ukształtowane struny głosowe, zatem dziecko jest już zdolne do płaczu.

W parze z rozwojem słuchu

Organ słuchu kształtuje się bardzo wcześnie i jest zmysłem najlepiej rozwiniętym w pierwszych trzech miesiącach, po urodzeniu zaś zmysł ten jest całkowicie dojrzały. Między 4. a 5. miesiącem życia płodowego dziecko zaczyna reagować na bodźce akustyczne. Odbiera ono charakterystyczne cechy dźwięków – ich natężenie, melodię, akcent i rytm.

Szczególnie dobrze dziecko słyszy i rozpoznaje głos matki, uderzenia jej serca, odgłosy wydawane przez narządy wewnętrzne, jak również to, co dzieje się poza organizmem mamy. Silny dźwięk, np.: turkot pralki, wywołuje niepokój dziecka, budzi je ze snu, przyspiesza akcję serca.

Trzeba też wiedzieć, że reakcja słuchowa mamy i reakcja słuchowa dziecka nie są tożsame. Mama nie zawsze słyszy w ten sam sposób, jak dziecko.

Mama pod szczególnym nadzorem

Okres prenatalny ma bardzo ważne znaczenie dla rozwoju płodu. Każda mama powinna wiedzieć, że w tym czasie musi bardzo dbać o stan swojego zdrowia, by zapewnić dziecku optymalne warunki rozwoju.

Silny stres, nikotyna, alkohol czy niewłaściwa dieta kobiety w ciąży mogą doprowadzić do zaburzeń u rozwijającego się płodu, a tym samym utrudnić proces kształtowania się mowy. Im wcześniej zadziałają czynniki szkodliwe, tym większe będą uszkodzenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na okres pierwszego trymestru ciąży. Zakażenia toksoplazmozą, wirusem różyczki, opryszczki czy innymi czynnikami chorobotwórczymi mogą się przyczynić do uszkodzenia słuchu u maluszka. Podobnie skutkuje przyjmowanie leków, szczególnie niektórych antybiotyków.

Środki znieczulające i przeciwbólowe podawane matce mogą u dziecka wywoływać zaburzenia oddychania.
Aby więc zmniejszyć ryzyko zakażenia, a tym samym konieczność przyjmowania lekarstw, w miarę naszych możliwości unikajmy w pierwszych trzech miesiącach ciąży zatłoczonych miejsc, stanowiących siedlisko bakterii i wirusów.

Rady dla mamy

Przebywajmy jak najczęściej na świeżym powietrzu, wsłuchujmy się w odgłosy przyrody.
Rozmawiajmy ze swoim jeszcze nienarodzonym dzieckiem, pamiętając, że szczególnie bliski jest mu głos mamy (po przyjściu na świat, ten głos ukoi go najszybciej).

Słuchajmy muzyki. Muzyka słyszana w okresie prenatalnym działa relaksacyjnie i odprężająco. Przeprowadzone badania dowodzą, że dzieci, których mamy słuchały w ciąży muzyki klasycznej, po urodzeniu są radośniejsze, łatwiej zasypiają, a w przyszłości nie mają większych problemów z nauką. Ciekawostką jest to, że maluszki najbardziej preferują utwory Debussy’ego, Vivaldiego, Bacha i Mozarta.

Jeśli zatem przyszli rodzice zastanawiają się jak najlepiej zadbać o rozwój swojego maluszka, powinni troszczyć się o siebie nawzajem. Ciepłe relacje w najbliższym otoczeniu wywierają korzystny wpływ na kondycję psychiczną kobiety w ciąży, co z kolei pozytywnie oddziałuje na płód. Zdrowemu noworodkowi jest o wiele łatwiej funkcjonować w społeczeństwie niż dziecku z deficytami rozwojowymi.

Tekst: Barbara Herda, pedagog – logopeda

zdj. Photogenica