Odporność i mózg – dlaczego i jak wspierać ich rozwój u niemowląt do 1. roku życia?
Rozwój układu nerwowego i odpornościowego dziecka w pierwszym roku życia. Mózg dziecka zaczyna kształtować się i rozwijać we wczesnej fazie życia płodowego. W 5. miesiącu życia wewnątrzmacicznego są już wykształcone wszystkie najważniejsze elementy mózgu, w tym płaty mózgu z widocznym pofałdowaniem kory mózgowej. Po urodzeniu się dziecka następuje dalsze intensywne wzrastanie masy mózgu i tzw. mielinizacja, czyli tworzenie się połączeń pomiędzy neuronami, zapewniające w przyszłości inteligencję i zdolność funkcjonowania człowieka w społeczeństwie.
W ciągu 1. roku życia mózg dziecka powiększa się trzykrotnie w stosunku do wielkości mózgu noworodka! Niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju mózgu jest odpowiednie żywienie mamy w czasie ciąży oraz zapewnienie dziecku zawartości określonych, ważnych substancji w pożywieniu, zwłaszcza tzw. długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC-PUFA) i ich prekursorów (np. kwasów linolowego – LA i α-linolenowego – ALA).
1. rok życia to także kluczowy okres dla rozwoju układu odporności. Aktualnie uważa się, że dojrzewanie układu immunologicznego dziecka, odpowiedzialnego za prawidłową odporność, toczy się głównie w przewodzie pokarmowym, a najistotniejszym czynnikiem mającym wpływ na odporność niemowlaka jest dieta i skład flory bakteryjnej jelit.
1000 pierwszych dni życia dziecka
Badania naukowe ostatnich kilkunastu lat udowodniły, że kluczowym okresem dla zdrowia człowieka jest okres ciąży i pierwsze dwa lata po porodzie. Umownie okres ten nazywany jest „najważniejszym 1000 dni życia dziecka” (270 dni ciąży + 365 + 365). Okazuje się, że zmiana diety lub choroby przebyte w tym okresie, mogą spowodować utrwalenie się korzystnych lub niekorzystnych cech w metabolizmie człowieka i np. większą lub mniejszą predyspozycję do nadciśnienia, chorób serca, nadwagi lub zaburzeń odporności. Żywienie dziecka w pierwszych dwóch latach po urodzeniu może więc dać kapitał zdrowotny na całe życie. Podstawowym elementem budowania tego kapitału zdrowotnego jest oczywiście długie karmienie piersią niemowląt. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia, a następnie jego kontynuację wraz z rozszerzaniem diety nawet do 2. roku życia.
Składniki odżywcze, które wspierają rozwój mózgu i odporność dziecka oraz zalecenia żywieniowe dla niemowląt i małych dzieci.
Na rozwój mózgu i odporności dziecka ma wpływ bardzo wiele składników pokarmowych, ale za jeden z najważniejszych uważane są kwasy tłuszczowe z grupy omega-3: długołańcuchowy kwas DHA (dokozaheksaenowy) i jego prekursor ALA (kwas α-linolenowy). Ważne w metabolizmie człowieka są też kwasy omega-6, np. kwas arachidonowy (ARA).
Głównym ich źródłem dla niemowląt jest karmienie piersią, ważne jest też prawidłowe odżywianie samej mamy karmiącej, która powinna spożywać pokarmy będące źródłem kwasów ALA i DHA. Należy tu wymienić ryby, orzechy oraz oleje roślinne, takie jak olej lniany i rzepakowy. Także same dzieci powinny stopniowo rozszerzać swoją dietę o wybrane produkty z tej grupy. Przykładowo, już od ukończenia 6. miesiąca życia zaleca się wprowadzanie do diety dzieci ryb o dużej zawartości DHA. Prawidłowy skład flory bakteryjnej jelit, mający kluczowe znaczenie dla dojrzewania układu immunologicznego, także wymaga odpowiedniej diety. W szczególności podkreśla się znaczenie ograniczenia spożycia cukrów prostych i preferowanie wody jako podstawowego napoju spożywanego poza mlekiem.
Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Mleko matki zawiera wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.
Dr hab. n. med. Jarosław Kwiecień, specjalista gastroenterologii dziecięcej, specjalista pediatra, ekspert BebiProgram.pl
