Uważaj na rotawirusy!

Na całym świecie biegunka jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów wśród dzieci poniżej 5 roku życia. Około 2,5 miliarda dzieci w ciągu roku cierpi z powodu chorób biegunkowych, z czego 2 mln wymaga hospitalizacji.

U niemowląt oraz małych dzieci najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia żołądka i jelit są zakażenia wirusowe, rzadziej bakteryjne. Wśród wirusowych czynników etiologicznych u dzieci poniżej 5 roku życia najczęściej występuje zakażenie rotawirusami grupy A. W ciągu roku na całym świecie biegunka rotawirusowa jest przyczyną około 200 000 zgonów u dzieci w wieku poniżej 5 lat.

Jak dochodzi do zakażenia?
Biegunka rotawirusowa najczęściej dotyczy dzieci w wieku 6-24 miesięcy. Do zakażenia rotawirusem wystarczy tylko 10 do 100 pojedynczych wirusów, ponadto wirus ma zdolność przeżycia nawet do kilkunastu godzin na przedmiotach codziennego użytku, np.: zabawki, klamka od drzwi. Najczęściej do zakażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni, np. zanieczyszczona powierzchnia, brudne ręce oraz kontakt z zakażonymi osobami. Co ciekawe, rotawirusy są wydalane z kałem już kilka dni przed wystąpieniem objawów zakażenia, a utrzymują się w kale nawet powyżej 10 dni po ustąpieniu objawów. Zaledwie 1 gram zakażonego stolca (lub wymiocin) zawiera milion rotawirusów, stąd tak łatwo dochodzi do zainfekowania.

Zapobieganie
Ze względu na bardzo dużą zakaźność niemal wszystkie dzieci na świecie poniżej 5 roku życia mają kontakt z rotawirusem. Ryzyko zakażenia można zmniejszyć poprzez: mycia rąk, dbanie o higienę osobistą oraz żywność, picie wody tylko z bezpiecznego źródła, unikanie kontaktu z osobami zakażonymi oraz prowadzenie edukacji zdrowotnej.

Objawy
Zakażenie rotawirusami zazwyczaj zaczyna się gorączka, następnie pojawiają się intensywne wymioty (trwające nawet do 48 godzin), a dopiero pod koniec choroby obecne są liczne, luźne i wodniste stolce. Dziecko jest podsypiające, apatyczne. Objawy infekcji występują w różnym stopniu zaawansowania – od braku objawów zakażenia rotawirusem po odwodnienie i zgon dziecka włącznie. Dlatego nigdy nie można przewidzieć, jak będzie przebiegało zakażenie rotawirusem u dziecka.

Objawy niepożądane
Infekcja rotawirusowa może prowadzić do ciężkiego odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych oraz równowagi kwasowo-zasadowej. Dzięki szczepieniom ochronnym można zapobiec ciężkiej biegunce, a tym samym objawom niepożądanym wywołanym przez zakażenie rotawirusami.

Leczenie
W leczeniu objawów (biegunka oraz wymioty) zakażenia rotawirusem, najważniejsze jest nawadnianie. W tym celu należy podawać dziecku do picia wodę w małych porcjach, a także można stosować preparaty z elektrolitami dostępne w aptece. Ponadto podczas biegunki należy zwracać uwagę na bardzo dokładną pielęgnację okolicy odbytu dziecka, ponieważ kał podrażnia skórę. Kiedy objawy się nasilają, wskazany jest pilny kontakt z lekarzem w celu hospitalizacji w szpitalu i zastosowaniu nawadniania dożylnego, aby zapobiec skutkom zaburzeń elektrolitowych.

Szczepionki
Od 2006 roku są zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) na całym świecie, również w Polsce, dwie żywe, atenuowane, doustne szczepionki przeciwko rotawirusom. Pierwszą dawkę szczepionki należy podać dziecku od 6 do 12 tygodnia życia. Przerwa pomiędzy kolejnymi dawkami szczepionki powinna wynosić co najmniej 4 tygodnie. Nie mogą być szczepione starsze dzieci oraz dorośli, a także dzieci z wadami przewodu pokarmowego, z niedoborem odporności oraz z innymi przeciwwskazaniami do szczepień. Obydwie szczepionki są skuteczne i obniżają o około 70% ryzyko zachorowania na biegunkę rotawirusową, o 90% zmniejszają ryzyko wystąpienia biegunki o ciężkim przebiegu, zaś o 96% zmniejszają ryzyko hospitalizacji dziecka z powodu zakażenia rotawirusem. Szczepionki chronią przed zachorowaniem na co najmniej 3 lata od zaszczepienia dziecka.

Witamina A
W badaniach klinicznych zauważono, że w krajach ubogich jest wyższa zachorowalność, śmiertelność oraz mniejsza skuteczność szczepionki przeciwko rotawirusom. Za przyczynę tego zjawiska uważa się niedożywienie i niedobór mikroelementów, w tym niedobór witaminy A. Obecnie udowodniono, że witamina A w dawce profilaktycznej, zmniejsza o około 30% śmiertelność z powodu biegunki u niemowląt.

Szansa w szczepieniach
Liczne badania wykazały, że szczepienie dzieci przeciwko rotawirusom wpływa na zmniejszenie liczby zgonów z powodu ciężkiej biegunki oraz powoduje łagodniejszy przebieg choroby. Ponadto szczepienia przeciw rotawirusom zmniejszają ilość hospitalizacji z powodu ciężkiej biegunki rotawirusowej oraz obniżają liczbę zgłoszeń na oddziały ratunkowe.

Szczepienie przeciwko rotawirusom nie zwiększają ryzyka śmierci wśród dzieci nieszczepionych. Możliwe skutki niepożądane poszczepienne to np.: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, rozdrażnienie, gorączka. Ochrona przeciwko rotawirusom jest większa, gdy szczepienie jest w pierwszym roku życia oraz jest zgodne z zalecanym schematem podawania.

Tekst: lekarz Bogumiła Górczewska, autorka bloga www.poradypediatry.blogspot.com
Fot: depositphotos.com/Drukarnia Chroma

O wirusie słów kilka
Ludzki rotawirus został po raz pierwszy wyizolowany przez Ruth Bishop w 1973 roku z komórek nabłonkowych jelita u dzieci z biegunką. Wirus zbudowany jest z dwuniciowego genomu RNA, który otoczony jest przez trzy powłoki białkowe. Białka tworzące powłokę zewnętrzną wirusa stosuje się do charakteryzacji szczepu rotawirusa. Możliwe jest ponad 100 różnych kombinacji białek, jednak tylko cztery z nich są odpowiedzialne za ponad 80% przypadków choroby rotawirusowej. Jednakże odmiany mogą różnić się z roku na rok ze względu na region. Zawsze należy mieć na uwadze powstawanie nowych genotypów rotawirusa. Dlatego genotypy rotawirusa są pod ciągłym nadzorem, aby poprawić skuteczność szczepionek.