Zwolniłaś się z pracy, a nie wiedziałaś, że jesteś w ciąży?

Czy pracownica, która rozwiązała umowę o pracę, nie wiedząc o tym, że jest w ciąży, może uchylić się od skutków swojego oświadczenia woli?

Powszechnie wiadomym jest, że praca kobiety w ciąży podlega wzmożonej ochronie, a pracodawca – co do zasady – nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę ani w okresie ciąży pracownicy, ani w okresie jej urlopu macierzyńskiego. Od tej reguły odstępstwa są możliwe, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, a zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby to pracownica w okresie swojej ciąży rozwiązała umowę o pracę (za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia). Wówczas dopuszczalne jest również rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron.
W takiej sytuacji, pracownica, która:
a) wyraziła zgodę na zawarcie porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę,
b) wypowiedziała umowę o pracę,
c) rozwiązała stosunek pracy bez wypowiedzenia,
a przy tym nie miała wówczas świadomości, że jest w ciąży– ma prawo uchylić się od skutków swego oświadczenia woli, powołując się na błąd (tj. jedną z wad oświadczeń woli, określonych w kodeksie cywilnym). Uchylenie się od skutków oświadczenia woli pociąga za sobą unieważnienie czynności prawnej. Opisane uprawnienie jest niezależne od tego, czy błąd został wywołany przez pracodawcę, czy wiedział on o błędzie lub czy mógł go z łatwością zauważyć (por. wyrok SN z dnia 19 marca 2002 r., I PKN 156/01, LEX nr 74585).
Przyjmowanie w opisanych okolicznościach przez sądy błędu opiera się na założeniu, że gdyby pracownica była świadoma swojej ciąży, nie zrezygnowałaby z bezpieczeństwa prawnego, ekonomicznego i socjalnego, a także z komfortu psychicznego wiążącego się z pozostawaniem w zatrudnieniu i nie podjęłaby decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę.
Co istotne, pracownicy, która złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków wyżej wskazanego oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu i była gotowa do świadczenia pracy, a doznała przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy.
Pracownica nie może natomiast skorzystać z powyższych uprawnień, jeżeli:
– w chwili składania oświadczenia woli wiedziała, że jest w ciąży (por. wyrok SN z 10 listopada 1998 r., I PKN 431/98, OSNAP z 1999 r. nr 24, poz. 792),
– zaszła w ciążę dopiero w okresie wypowiedzenia (patrz wyrok SN z 3 lutego 1993 r., I PZP 72/92, LEX nr 56806).
Tekst: apl. radc. Aleksandra Korczak